حالا که موشکافانه بدن انسان را بررسی کردیم وقت آن رسیده که نگاه دقیق تری به جزئیات آن داشته باشیم. ابتدا با صورت شروع می کنیم. اولین چیزی که در نگاه اول در هر شرایطی به چشم می آید، چهره انسان است و این مساله در هنر هم کاربرد دارد. بیننده اول به چهره شخصیتی که نقاشی کرده اید نگاه می کند؛ بنابراین مهارت پیدا کردن در ترسیم چهره، مخصوصا چهره های زنده ای که احساسات را به خوبی بیان می کنند بسیار ارزشمند است.

۱- تقسیم بندی صورت

چهره از تمام رخ

جمجمه کره ای نسبتا مسطح است که به آن فک ضمیمه شده؛ به طوری که چهره از روبه رو شکل یک تخم مرغ است که قسمت تیز آن رو به سمت زمین می باشد. دو خط میانی عمود بر هم این تخم مرغ را به چهار قسمت تقسیم می نماید.

برای قرار دادن اجزای صورت:

• نقاط میانی نیمه های چپ و راست را مشخص کنید. چشم ها بر روی خط میانی بر روی این نقاط میانی قرار دارند.
• نیمه پایینی را به پنج قسمت تقسیم کنید: پایین بینی دو نقطه زیر خط میانی قرار دارد. شکاف دهان سه نقطه زیر خط میانی است تنها یک نقطه زیر بینی.
• نیمه بالا را به چهار قسمت تقسیم نمایید. خط مو (زمانی که عقب نشینی ندارد) دو تا سه نقطه بالای خط مبنا قرار دارد. گوش میان پلک بالایی و نوک بینی قرار دارد اما این تنها زمانی است که صورت راست از رو به رو باشد. به بالا یا پایین نگاه کردن موقعیت آشکار گوش را تغییر می دهد.

بهتر است بدانید عرض یک چهره عموما به اندازه پنج چشم یا کمی کمتر است. فاصله میان چشم ها هم برابر با یک چشم است. گاهی ممکن است فاصله دو چشم در برخی افراد کمی کمتر یا بیشتر باشد اما زمانی متوجه آن میشویم که با فرد مواجه شویم (چشم هایی که از هم فاصله بیشتری دارند تاثیر کودک گونه و معصومانه تری دارند ولی چشمهای نزدیک به هم به دلایلی الهام بخش حس بی اعتمادی و بدگمانیست)

یک اندازه گیری دیگر، طول بالای انگشت سبابه تا انگشت اشاره است. در نمودار زیر همه فواصل مشخص شده برابر با این اندازه هستند: ارتفاع گوش، خط مو تا ابرو، ابرو تا بینی، بینی تا چانه و مردمک چشم تا مردمک چشم.

چهره از نیمرخ

از بغل، باز هم سر شکل به شکل تخم مرغ است اما نوک آن به گوشه می چرخد. خطوط میانی در اینجا سر را به جلو (صورت) و عقب (جمجمه) تقسیم می کند.

روی جمجمه:

• گوش درست زیر خط مرکزی قرار دارد. در اندازه و موقعیت عمودی، گوش هنوز میان پلک بالا و پایین بینی قرار دارد.
• عمق جمجمه از دو خط نقطه چین تغییر می کند که در مرحله ۴ نشان داده شده است.

روی صورت:

• اجزای صورت همان طور که در بالا گفته شد قرار داده میشوند.
• گودی در انتهای بینی یا بر روی خط میانی یا کمی بالای آن است.
• برجسته ترین نقطه در ابرو یک نقطه بالاتر از خط میانی قرار دارد.

۲- اجزای صورت

چشم ها و ابروها

چشم دو کمان است که یک شکل بادامی را به وجود می آورد. اینجا هیچ قانون خاصی وجود ندارد چون شکل چشم می تواند تا حد زیادی تغییر کند اما گرایشات زیر در طراحی آن وجود دارد:

• گوشه خارجی چشم می تواند بالاتر از قسمت داخلی باشد اما برعکس آن ممکن نیست.
• اگر چشم را با یک بادام مقایسه نماییم قسمت گرد تر به سمت گوشه داخلی و قسمت تیز تر به سمت گوشه خارجی قرار دارد.

جزئیات چشم

• در زمان سکون، عنبیه به صورت نسبی زیر پلک بالا پنهان میشود و فقط زمانی که به پایین نگاه کنیم یا اگر چشم باریک شده باشد و پلک پایین بالا آمده باشد با آن برخورد می کند.
• مژه ها به سمت بیرون فر خورده اند و در پلک پایین کوتاه تر هستند (در چهره در اغلب موارد نیازی به ترسیم آنها نیست).
• اینکه یک بیضی کوچک برای مجرای اشک در گوشه داخلی چشم یا ضخامت پلک پایین نشان داده شود یک تصمیم فردی است و به سبک فرد بستگی دارد و جزئیات بیش از اندازه الزاما خوب نیست. جزئیات قطعا باید متناسب با اندازه نقاشی کاهش پیدا کند.
• این مساله در مورد تای پلک نیز مصداق دارد که در عین حال به نشان دادن حالت چهره کمک کرده و کشیدن آن باعث میشود چشم از حالت گوش به زنگ بودن بیرون بیایید. به نظر من اگر در نقاشی از سبک خاصی پیروی میکند یا نقاشی آن قدر کوچک است که افزودن تای پلک بدون تغییر در حالت چهره ممکن نیست، بهتر است که حذف شود.

نیم رخ، چشم شکل یک تیرکمان را به خود می گیرد (که گوشه ها می تواند محدب یا مقعر باشد)، اشاره ای جزئی به پلک بالا و احتمالا همچنین به پلک پایین میشود. در زندگی واقعی شما عنبیه را از بغل نمی بینید و تنها سفیدی چشم را می بینید. زمانی که من این کار را در کارهایم انجام می دهم، این نظر را به کررات از خوانندگان دریافت می کنم که “این تصویر خیلی مرموز و شبیه اشباح است” بنابراین مجبور شدم که حداقل اشاره کوچکی به عنبیه داشته باشم.

در مورد ابرو، ساده ترین راه برای ترسیم آن در زمان سکون این است که آن را به دنبال منحنی پلک بالا رسم کنید. قسمت داخلی ابرو پر پشت تر و دم بیرونی کم و بیش کم پشت تر و نازک تر است.

در نیم رخ شکل ابرو کاملا تغییر کرده و شکل یک ویرگول را به خود می گیرد. ویرگول به نظر می رسد که ادامه ای از پلک ها است تا اینکه منحنی شده و روی چشم را می پوشاند- در واقع به نظر می رسد که به پلکها متصل است بنابراین می توانید آن را از خط بالای چشم یک منحنی کشیدن و ابرو را شکل دهید.

بینی

بینی تقریبا یک سه گوش است که راحت تر است که قبل از افزودن جزئیات آن را به صورت سه بعدی تصویرسازی و ترسیم نمایید.

برآمدگی و گوشه های بینی سطوح مسطحی هستند که تنها ممکن است در طراحی نهایی لازم باشند اگرچه مهم است که در طرح اولیه نمایی از آنها کشیدن شود تا بخش های جزئی بینی به درستی و با اندازه مناسب قرار داده شود. این قسمت پایین مسطح برآمدگی بینی است، یک مثلث بدون نوک که پره ها و نوک بینی را به هم متصل می نماید. تیغه به سمت داخل و به سمت حفره های بینی فر می خورد و سوراخ بینی را شکل می دهند. توجه داشته باشید که در تصویر زیر چگونه خطوطی که کناره های حفره های بینی را شکل می دهند در جلو قرار داشته و از صورت شروع میشود و نه از جهت دیگر. در زمانی که از رو به رو نگاه میشود، تیغه به سمت زیر پره ها پیش رفته است که همچنین بدین معنا است که در سه رخ، سوراخ بینی تا حدی زیر پره ها پنهان میشود.

مهارت آمیزترین قسمت در مورد بینی این است که تصمیم بگیرید برای نتیجه بهتر چه خطوطی را حفظ و چه خطوطی را حذف نمایید. همیشه لازم نیست پره های بینی را به صورت کامل بکشید چرا که آنها در حاشیه های بینی هستند.

لبها

به دهان و لبها توجه نمایید.

• دهان با سه خط نسبتا موازی نشان داده میشود که بلندترین و تیره ترین آن باید شکاف دهان باشد. دهان یک منحنی ساده نیست بلکه مجموعه ای است از منحنی های دقیق. در شکل زیر، می توانید مثالی اغراق شده را مشاهده کنید که حرکات خط دهان را مشخص ساخته است. توجه داشته باشید که چگونه خط لب بالایی را منعکس می کند. آنها را می توان به شیوه های مختلفی ملایم تر نمود. شکاف مرکزی برای نگاه متمرکز می تواند بسیار باریک باشد و یا حضور آن خیلی پهن باشد– اما این امر می تواند زمانی که لب پایین گوشتی است حتی برعکس هم باشد که کمی لب به زیر آویخته طبیعی را ایجاد می نماید. اگر دست یافتن به قرینه در این خط چالش برانگیز است، سعی کنید از مرکز شروع کنید و آن را به سمت بیرون ترسیم کنید سپس برگردید و طرف دیگر را هم به همین صورت بکشید.
• دو برجستگی لب بالایی مشخص تر و آشکارتر است اما آنها را نیز می توان به طریق مشابه با منحنی های گسترده تر ملایم تر نمود حتی به حدی که می توان آنها را کاملا ترکیب کرده و لبی “بدون برجستگی” ترسیم نمود.
• لب پایین از طرف دیگر همیشه یک منحنی با شیب ملایم است اما باز هم می تواند از مسطح تا کاملا گرد متفاوت باشد. خیلی خوب است که همیشه لب پایین مشخص باشد حتی شده صرفا با خط چین.
• لب بالایی تقریبا هیمشه باریک تر از لب پایینی است و نسبت به لب پایینی از سطح چهره برآمده تر است. اگر از قبل به صورت اجمالی ترسیم شده باشدهمیشه باید ظریف تر از لب پایینی انجام شود زیرا که خطوط لب پایینی با سایه ی که به آن داده میشود (حالا هر چقدر هم که باریک باشد) پررنگ و موکد میشود.
• از این جهت، لبها شکل نوک پیکان را به خود می گیرد و برجستگی لب بالایی کاملا مشهود میشود. همین طور هم کنتراست میان شکل نیمرخ دو لب : مسطح تر و مورب برای لب بالایی و گرد تر برای لب پایینی.
• شکاف دهان از این جهت از لبها به سمت پایین اریب میشود. حتی اگر فرد می خندد، دهان قبل از اینکه دوباره در گوشه ها بالا برود به سمت پایین اریب یا (منحنی) میشود. هیچ گاه در نیمرخ دهان را مسقیم به سمت بالا اریب نکنید.

گوشها

مهمترین قسمت گوش برای اینکه درست به نظر برسد، شکل C بلند خط بیرونی آن و U برعکس داخل آن است که نشان دهنده قاب گوش بیرونی است. همچنین یک U کوچکتر درست در بالای نرمه گوش قرار دارد (آن را با انگشت خود لمس کنید) که به یک C کوچکتر متصل است. افکت کلی در اطراف سوراخ گوش می چرخد (نه به عنوان یک قانون مشهود) و از فردی به فرد دیگر به صورت جزئی فرق می کند. این می تواند به سبک شخصی نقاشی شما بستگی داشته باشد- برای مثال گوشهای سبک خاص من که در زیر می بینید تا حدوی شبیه علامت @ کشیده است.

زمانی که صورت از روبه رو دیده میشود، گوش از نیمرخ است:

• قابی که قبل تر با یک U برعکس ترسیم شده بود حالا به عنوان یک واحد مستقل ایستاده است- مثل زمانی که به یک ظرف از بغل نگاه میکنید و ناگهان ته آن را از جلو می بینید.
• نرمه نیز می تواند شبیه یک قطره باشد که کاملا متمایز از گوش به صورت کلی است.
• میزان باریکی گوش از این زاویه به این بستگی دارد که تا چه حد در نزدیکی سر قرار دارد و از فردی به فرد دیگر متفاوت است. با این وجود, نرمه همچنین کمی به جلو خم شده است چرا که این جهتی است که برای گوش دادن در ما تکامل یافته است.

از پشت به نظر می رسد که گوش از سر فاصله دارد: قاب گوش با یک قیف به سر متصل میشود. در مورد اندازه این قیف خجالت نکشید، گوشها باید کمی به جلو خم شوند. از این زاویه این قیف از قاب گوش اهمیت بیشتری دارد.

تمرین در طی زمان

از شیوه مشابهی که برای طراحی سریع بدن تمرین کردید برای چهره نیز استفاده کنید و برداشتهای خود از چهره هایی را که در اطراف خود در یک کافی شاپ یا در خیابان می بینید را در ذهن داشته باشید.

در مورد جرئیات اجزای صورت و یا دقیق بودن همه چیز نگران نباشید تنها کافی است این کار را به دفعات متعدد از زوایای مختلف انجام دهید تا آنها وارد سیستم شما شوند.

اگر کشیدن این تخم مرغ سه بعدی برایتان سخت و چالش برانگیز است از تخم مرغ واقعی استفاده کنید (در این مورد می توانید اول آن را آب پز نمایید تا سفت شود). بعد دور آن سه خط میانی را بکشید و بخشهای دیگر را به آن اضافه کنید به طوری که دور تا دور تخم مرغ باشد. تخم مرغ را از زوایای مختلف با خطوط طراز آن مشاهده و طراحی کنید. این راهی عالی برای مشاهده و درک نحوه رفتار خطوط و فواصل در پرسپکتیو است. سپس می توانید بر روی نشانه ای پرسپکتیوی که مشخص کرده اید اجرای صورت را اضافه کنید و ببینید چگونه با چرخش تخم مرغ آنها نیز می چرخند.